Ολική έκλειψη υπέρ-Σελήνης

 Σάντα Μόνικα, Καλιφόρνια                 

Τζακάρτα, Ινδονησία

Νέα Υόρκη

Τεράστια, πιο κοντινή από ποτέ και «ματωμένη»: μια ιδιαίτερα σπάνια ολική έκλειψη Σελήνης προσέφερε την Τετάρτη ένα εντυπωσιακό θέαμα που ήταν ορατό από μεγάλο μέρος του πλανήτη.

Χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στην Καλιφόρνια για να δουν τη Σελήνη να χάνεται, κρυμμένη από τη σκιά της Γης και μετά να επανεμφανίζεται κατακόκκινη, εξ ου και η ονομασία «ματωμένο φεγγάρι».

Ορισμένοι περίμεναν ακόμη και πέντε ώρες ελπίζοντας ότι θα βρουν μια καλή θέση στο αστεροσκοπείο Γκρίφιθ του Λος Άντζελες που άνοιξε τις πόρτες του στις 3.30 τα ξημερώματα για να υποδεχτεί περίπου 2.000 επισκέπτες. Η έκλειψη άρχισε περίπου 15 λεπτά αργότερα, καθώς μια μαύρη σκιά άρχισε να καλύπτει τη λευκή υπέρ-Σελήνη. Μια ώρα μετά, το φεγγάρι χάθηκε τελείως κι όταν επανεμφανίστηκε η επιφάνειά του είχε πάρει το χρώμα του χαλκού. «Το κόκκινο χρώμα κατά τη διάρκεια μιας σεληνιακής έκλειψης είναι πολύ ιδιαίτερο, είναι ένα σπάνιο δώρο να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε ένα ματωμένο φεγγάρι», σχολίασε ο καθηγητής φυσικής Μπράιαν Ράτσφορντ. Η κόκκινη ή χάλκινη απόχρωση είναι ένα φυσικό φαινόμενο που οφείλεται στο φιλτράρισμα του ηλιακού φωτός από τη γήινη ατμόσφαιρα.

Σε αντίθεση με τις εκλείψεις Ηλίου, δεν χρειάζονται ειδικά γυαλιά για να παρακολουθήσει κανείς μια έκλειψη Σελήνης.

Το σπάνιο θέαμα ήταν ορατό από τη Βόρεια Αμερική, τη Ρωσία, την Ασία και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής στερήθηκε αυτό το θέαμα αφού τη στιγμή της έκλειψης το φεγγάρι δεν είχε ανατείλει ακόμη σε αυτές τις περιοχές: ήταν ακόμη μέρα.

Στη Βόρεια Αμερική, την Αλάσκα και τη Χαβάη κάτοικοι και επισκέπτες είδαν την έκλειψη λίγες ώρες πριν ξημερώσει. Στη Μέση Ανατολή, την Ασία, την ανατολική Ρωσία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, το φεγγάρι είχε μόλις ανατείλει.

Το θέαμα αυτό είναι σπάνιο επειδή συνέπεσαν τρία φαινόμενα ταυτόχρονα: η πανσέληνος, η υπέρ-Σελήνη (δηλαδή το φεγγάρι στο περίγειό του, στην κοντινότερη απόστασή του από τη Γη) και η ολική έκλειψη. Η προηγούμενη «ματωμένη υπερ-Σελήνη» είχε συμβεί στις 30 Δεκεμβρίου 1982 και ήταν ορατή τότε στην Ευρώπη, την Αφρική και τη δυτική Ασία. Η επόμενη θα γίνει στις 31 Ιανουαρίου 2037.

Ολική έκλειψη υπέρ-Σελήνης στις 31 Ιανουαρίου

Στις 31 Ιανουαρίου το φεγγάρι θα κάνει κάτι ασυνήθιστο, καθώς τρία ξεχωριστά ουράνια φαινόμενα σχεδόν θα συμπέσουν: η πανσέληνος, το πλησίασμα του δορυφόρου μας στη Γη (περίγειο) ώστε να υπάρχει σούπερ-Σελήνη και ταυτόχρονα η ολική έκλειψη της Σελήνης. Συνοπτικά, το φαινόμενο θα μπορούσε να αποκληθεί ολική έκλειψη υπερ-Σελήνης. Θα είναι η δεύτερη πανσέληνος του Ιανουαρίου, καθώς είχε προηγηθεί η πανσέληνος και η σούπερ-Σελήνη της φετινής Πρωτοχρονιάς, αλλά τότε δεν υπήρχε έκλειψη του φεγγαριού. Παρεμπιπτόντως, επειδή ο Ιανουάριος έχει δύο πανσελήνους και ακλουθεί ένας «κολοβός» μήνας με 28 μέρες, ο φετινός Φεβρουάριος δεν θα έχει καθόλου πανσέληνο και αυτό έχει να συμβεί από το 1999. Η επόμενη πανσέληνος θα είναι την 1η Μαρτίου.

Η προηγούμενη ολική έκλειψη υπερ-Σελήνης είχε συμβεί το Σεπτέμβριο του 2015. Η προηγούμενη όμως φορά που είχε γίνει κάτι παρόμοιο κατά τη δεύτερη πανσέληνο του ίδιου μήνα, ήταν στις 31 Μαρτίου 1866, δηλαδή πριν σχεδόν 152 χρόνια, αλλά τότε το φεγγάρι βρισκόταν στο απόγειό του, δηλαδή στο πιο απομακρυσμένο σημείο του από τη Γη. Οι δύο επόμενες φορές που η ολική έκλειψη Σελήνης θα συμπέσει με τη δεύτερη πανσέληνο του ίδιου μήνα, θα είναι στις 31 Δεκεμβρίου 2028 (αλλά τότε δεν θα υπάρχει υπέρ-Σελήνη, δηλαδή το φεγγάρι δεν θα βρίσκεται στο περίγειό του) και στις 31 Ιανουαρίου 2037 (τότε θα υπάρχει υπερ-Σελήνη).

Η τροχιά της Σελήνης δεν είναι τέλειος κύκλος γύρω από τη Γη, με αποτέλεσμα η απόσταση ανάμεσα στο κέντρο του φεγγαριού και στο κέντρο της Γης να αυξομειώνεται από τα περίπου 363.400 χιλιόμετρα (περίγειο) έως τα 405.550 χιλιόμετρα (απόγειο). Έτσι σε μια πανσέληνο που θα συμβεί στο περίγειο (υπερ-Σελήνη), το φεγγάρι φαίνεται περίπου 14% μεγαλύτερο και 30% φωτεινότερο από μια πανσέληνο που θα συμβεί στο απόγειο. Ο μη επιστημονικός όρος «υπερ-Σελήνη» ή «σούπερ-Σελήνη» είναι δημιούργημα του αστρολόγου Ρίτσαρντ Νόλαν από το 1979.

Οι ολικές εκλείψεις είναι ορατές από κάθε σημείο της Γης που έχει νύχτα και η διάρκεια της ορατής έκλειψης διαφέρει από τόπο σε τόπο. Στη διάρκεια των εκλείψεων το φεγγάρι αποκτά ένα σκούρο κοκκινωπό χρώμα σαν να είναι σκουριασμένο ή ματωμένο, καθώς ο δορυφόρος του πλανήτη μας εισέρχεται στη σκιά της Γης και η γήινη ατμόσφαιρα φιλτράρει το σεληνιακό φως.

Η έκλειψη της 31ης Ιανουαρίου θα είναι ορατή κυρίως από την κεντρική και ανατολική Ασία, την Ινδονησία και την Αυστραλία, που θα έχουν βράδυ στη διάρκεια της έκλειψης. Όμως στην Αθήνα η έκλειψη θα φθάσει στο μέγιστο σημείο της (δηλαδή η Σελήνη θα βρίσκεται στο σημείο εγγύτερα στο κέντρο της σκιάς της Γης) περίπου στις 15:30, όταν το φεγγάρι -που θα ανατείλει λίγο πριν τις 18:00- θα είναι ακόμη κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα το φαινόμενο να μην είναι άμεσα ορατό στη χώρα μας. Ευτυχώς θα υπάρχει φέτος μια δεύτερη ολική έκλειψη του φεγγαριού, που θα συμβεί στις 27 Ιουλίου, η οποία θα είναι ορατή και στην Ελλάδα. Αλλά τότε δεν θα υπάρχει υπερ-Σελήνη!

Αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα

                                                                      

            Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος

Μουσική: Γιάννης Σπανός

  Ερμηνεία: Χαρούλα Αλεξίου

Σάββατο κι απόβραδο και ασετυλίνη

στην Αριστοτέλους που γερνάς

έβγαζα απ’ τις τσέπες μου φλούδες μανταρίνι

σου `ριχνα στα μάτια να πονάς 

Παίζαν οι μικρότεροι κλέφτες κι αστυνόμους

κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ

και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους

τ’ Άη Γιάννη θα `τανε θαρρώ

Βγάζανε τα δίκοχα οι παλιοί φαντάροι

γέμιζ’ η πλατεία από παιδιά

κι ήταν ένα πράσινο, πράσινο φεγγάρι

να σου μαχαιρώνει την καρδιά

Παίζαν οι μικρότεροι κλέφτες κι αστυνόμους

κι ήταν αρχηγός η Αργυρώ

και φωτιές ανάβανε στους απάνω δρόμους

τ’ Άη Γιάννη θα `τανε θαρρώ

Η 24η Ιουνίου είναι από τις μεγαλύτερες καλοκαιρινές γιορτές της ελληνικής παράδοσης, αφού η γιορτή του Αϊ-Γιάννη του Κλήδονα (ή Ριγανά, ή Ριζικάρη) συνοδεύεται από το παραδοσιακό έθιμο με το πέρασμα πάνω από τις φωτιές.

Το προσωνύμιο «Κλήδονας» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «κλήδων» που σημαίνει προγνωστικός ήχος και χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει τον συνδυασμό των τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής.

Ουσιαστικά ο «Kλήδονας» σχετίζεται με μια λαϊκή μαντική διαδικασία, η οποία λέγεται ότι αποκαλύπτει στις άγαμες κοπέλες την ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.

Σύμφωνα με το έθιμο, την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού και μία από αυτές πηγαίνει στο πηγάδι να φέρει το «αμίλητο νερό» και στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν.

Στο σπίτι το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο, τα λεγόμενα ριζικάρια και στη συνέχεια σκεπάζουν το δοχείο με κόκκινο ύφασμα και το δένουν ενώ παράλληλα προσεύχονται στον Αϊ-Γιάννη και τοποθετούν το δοχείο σε ανοιχτό χώρο, όπου μένει όλη νύχτα. Την ίδια εκείνη νύχτα λέγεται ότι τα κορίτσια θα δουν στα όνειρά τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Παράλληλα, την παραμονή της γιορτής του Αϊ-Γιάννη, αναβιώνει και το γνωστό έθιμο με τις φωτιές: Στη πλατεία του χωριού στήνεται μια μεγάλη φωτιά πάνω από την οποία πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Σύμφωνα με την παράδοση, η φωτιά, επιφέρει την κάθαρση και οι άνθρωποι απαλλάσσονται από το κακό.

Ο Αϊ-Γιάννης λέγεται και Ριζικάρης αφού η παράδοση λέει ότι φέρνει τύχη και γι' αυτό έπρεπε από την παραμονή οι κάτοικοι του χωριού να έχουν τακτοποιήσει όλες τις οικιακές δουλειές τους.

Επίσης ο Αϊ-Γιάννης αποκαλείται και Ριγανάς, επειδή την ημέρα αυτή έβγαιναν και μάζευαν ρίγανη, η οποία έπρεπε να συλλεχθεί πρωί πρωί, πριν από την ανατολή του ηλίου, αφού πίστευαν, ότι έτσι είχε μαγική δύναμη.

Το πρόβλημα της εβδομάδας (13ο)

Ο δάσκαλος έγραψε όλους τους ακέραιους που είναι μεγαλύτεροι του 10 και έχουν τις 

εξής δύο ιδιότητες:

1) Κάθε ψηφίο τους είναι μεγαλύτερο από το προηγούμενο.

2) Το άθροισμα των ψηφίων τους είναι 8.

Υπάρχουν συνολικά 5 ακέραιοι αριθμοί, που πληρούν αυτά τα απαιτούμενα. Ο πρώτος

από αυτούς είναι ο αριθμός 17. 

Στα κίτρινα πλαίσια γράψε με τη σειρά τους άλλους τέσσερις αριθμούς, αρχίζοντας 

από τον μικρότερο.

Λύση

Η θερμότητα διαδίδεται με ακτινοβολία

ΠΗΓΗ: Γρηγόρης Ζερβός

Κύματα θερμικής ακτινοβολίας

Το πρόβλημα της εβδομάδας (12ο)

Τρεις φίλες έχουν τον ίδιο αριθμό μήλων η καθεμιά. Στο σχολείο μοιράζονται

με τις εννέα συμμαθήτριές τους τα μήλα τους, δίνοντας σε καθεμιά

συμμαθήτριά τους τον ίδιο αριθμό μήλων. Μετά τη μοιρασιά έχουν

όλες τον ίδιο αριθμό μήλων. Πόσα μήλα το λιγότερο είχε η καθεμιά

από τις τρεις φίλες στην αρχή;

Λύση

Όλα τα μήλα θα είναι πολλαπλάσιο του 12 αφού πρέπει να μοιραστούν ίσα. Επομένως ο 

μικρότερος αριθμός των μήλων θα είναι 12. Επίσης κάθε μία από τις τρεις φίλες είχε 

τουλάχιστον 4 μήλα ή πολλαπλάσιο του 4 ώστε να μπορούν να μοιραστούν μετά ίσα σε όλες.

Η θερμότητα μεταφέρεται με ρεύματα

ΠΗΓΗ: Γρηγόρης Ζερβός

Η Θερμότητα μεταδίδεται με αγωγή - Πειράματα στην τάξη

Όργανα - Υλικά
μεταλλική βελόνα πλεξίματος
φελλός
κερί

Στερεώνουμε τη μια άκρη της βελόνας πλεξίματος στον φελλό. Στάζουμε στη βελόνα σταγόνες από κερί. Θερμαίνουμε τη βελόνα στην άλλη άκρη της. 

 Εμείς δεν είχαμε φελλό και χρησιμοποιήσαμε ξύλινα μανταλάκια!!!

Η θερμότητα μεταδίδεται από το θερμότερο προς το ψυχρότερο άκρο της βελόνας. Τη μετάδοση της θερμότητας μέσα από ένα υλικό σώμα την ονομάζουμε μετάδοση με αγωγή. 

Η θερμότητα μεταδίδεται με αγωγή

ΠΗΓΗ: Γρηγόρης Ζερβός

Μεταφορά θερμότητας με αγωγή - Εφαρμογή

ΚΛΙΚ στην εικόνα

Ανάψτε το ηλεκτρικό μάτι πατώντας τον διακόπτη του και παρατηρήστε στους μεγεθυντικούς φακούς πώς μεταφέρεται ή δεν μεταφέρεται η θερμότητα στα διάφορα υλικά.